در روز نهم محرم که به تاسوعای حسینی و بزرگداشت مقام حضرت عباس(ع) معروف است ساکنان عزادار شهرها و روستاهای میاندورود که از نخستین روزهای ماه محرم در تدارک میزبانی هستند، از صبح، عزاداری را به صورت دسته‌های زنجیر‌زنی و سینه‌زنی آغاز کرده و تا اذان ظهر به پایان می‌رسانند. نماز در تمامی تکایای روستاهای بادله، اسرم، لالیم، جام‌خانه و...، به جماعت برپا می‌شود و عزاداران که از گوشه و کنار کشور حضور دارند به صرف ناهار در خانه‌های اهالی دعوت می‌شوند.

استقبال از عزاداران با اسپند و گلاب

در روز عاشورا مردم عزادار شهر کوچک اما زیبای «سورک» در قالب دسته‌های سینه‌زنی و زنجیر‌زنی همراه با علم‌های خود برای عرض تسلیت شهادت سید‌الشهدا(ع) و یارانش در امام‌زاده این شهر گرد‌هم می‌آیند تا عزاداران روستاهای منطقه و میهمانان برسند. برای کم کردن غبار راه، زنان در حالی که گوشه‌های چارقدشان را به چشم‌هایِ تَر می‌کشند، با دود کردن اسپند و پاشیدن گلاب، به استقبال عزاداران می‌روند. بعد از رسیدن دسته‌های عزادار، هر کدام از گروه‌ها در مقابل عزاداران سورک با علم‌های خود و هيئت‌های سینه‌زنی و زنجیر‌‌زنی در فاصله‌ای از هم می‌ایستند. علم‌های دو طرف در جلوی دسته قرار می‌گیرند و به رسمی دیرینه شروع به «سوال و جواب» به این شرح می‌کنند:

آغاز سلام از طرف میهمانان است که یک نفر با صدای رسا و بلند یک مصرع سوال می‌پرسد و جوابش از طرف میزبان داده می‌شود:

سوال: سلام ما به شما جملگی عزاداران

جواب: علیک ما به شما باد از ره احسان

سوال: عزای کیست که دارید جمله شیون

جواب: عزای شاه شهیدان

و در چند بیت به صورت مثنوی، شرح واقعه سوزناک کربلا بیان می‌شود و در پایان

سوال: اجازه هست بیاییم  ما در آن محضر

جواب: اجازه هست و بفرمایید جملگی یکسر

در این لحظه، اول علم‌ها شروع به سلام‌ دادن می‌کنند و بعد دسته عزاداران در حال سینه‌زنی وارد حسینیه شده، نماز ظهر و عصر اقامه‌ می‌شود. سپس میزبانان از میهمانان عزادار در خانه‌های خود (هر خانواده بنا به توان مالی که دارد و میزان طعامی که تدارک دیده)، پذیرایی می‌كنند. درب‌ خانه‌های این شهر در این روز باز است و روی صاحبان آنها گشاده‌تر از همیشه.

خانه‌های عطرآگینِ زعفران و مهربانی

 هر كس می‌تواند به ميل خود وارد خانه‌ها شود. سورکی‌ها معتقدند؛ سفره روز عاشورا مخصوص امام حسين(ع) است و اهالی اين شهر خدمتگزار آقا هستند. علاوه بر این، در ورودی شهر، کوچه و خیابان‌های سورک، مردم گروهی و انفرادی با فروتنی و روی باز از عزاداران برای صرف ناهار در منزلشان دعوت می‌کنند و به اصلاح «فَرما»(تعارف و خوش ‌آمدگویی) می‌زنند. و چه فرما زدنی، خانه‌ها را عطر زعفران و مهربانی پر می‌کند. زمان در این روز برای سورکی‌ها به تندی می‌گذرد.

این سنت دیرینه نسل به نسل هر سال منسجم‌تر از پارسال تکرار می‌شود بی‌آنکه رنگ تکرار به خود بگیرد. در این شهر پدران به فرزندان وصيت می‌كنند تا رسم را پا بر جا نگه دارند. از چند نسل پیش تاکنون خانواده‌ها و بزرگترهای هر قوم، بخشی از شالیزار‌ها و باغ‌های خود را وقف امام حسین (ع) و این رسم کرده‌اند تا نسل بعدی اگر به هر دلیلی توان طعام‌دهی نداشتند، بخشی از درآمد باغ و مزرعه را صرف آیین فرمابزوئن کنند. وقف نیز در این منطقه سنت بسیار پر‌رنگی است و ریشه‌ای دیرینه دارد. طعام‌دهی نیز باعث پيوندی محکم، یگانه و همبستگی بین مردم منطقه شده است.

این آیینِ پسندیده آنقدر مشهور شده که به روستاها و شهرهای دیگر نیز تسری یافته است. تا آنجا که تمام روستاهای اطراف، تاسوعا و عاشورا پذیرای ده‌ها هزار نفر عزادار در منازل‌ خود هستند و البته به این رسم و میزبانی عزاداران سالار شهیدان افتخار می‌کنند. در سالهای اخیر در روز عاشورا، سورکی‌ها به جمعیتی حدود 70 تا 100 هزار نفر طعام می‌دهند. غذا که برنج محلی مازندران، گوشت قربانی گوساله، گوسفند، مرغ و مرغابی است با سبزی شکم‌پر، انواع ماست از جمله ماست دَلال سرو می‌شود.

بانوان مسئول برگزاری فرمابزوئن هستند

اين سنت از معدود آيين‌هايی است كه زنان، آن را برگزار کرده و توسط آنها اجرا می‌شود. اما در سالهایی که دور نیست، با توجه به شهرت «فرما‌بزوئن» و ازدحام جمعیت در روز عاشورا، به مردان هم اجازه داده شده اين مراسم را به جای آورند و حامی بانوان باشند. با اين حال مسئوليت اصلی برگزاری سنت با زنان است. آیین مذهبی طعام‌دهی و سوگواری مردم منطقه برای پيشوای سوم شيعيان در فضايی صميمی و همدلانه آنقدر به نحو احسن، دلنشین و بی‌ریا انجام می‌شود که حالا به يك نوع هويت جمعی تبدیل شده است. عده زیادی از دیگر نقاط مازندران و ایران به اعتبار این مراسم و کرامت‌های آن، نذر و در آن شرکت می‌کنند. هستند کسانی که حال ناخوب‌شان با شور متواضعانه‌ سورکی‌ها در روز وداع خوب می‌شود.

علاقه‌مندان به آیین‌های محلی از جای جای ایران و گاهی در قالب تورهایی به صورت گروهی و با حضور گردشگران خارجی که مشتاق شرکت در چنین رسم‌هایی هستند، در این روز میهمان سورکی‌ها می‌شوند و این همه شور و دلبستگی آنها به بر‌پایی سنت‌های به جا مانده از مادران‌شان، آنها را به تعجب وا می‌دارد.

خدمت و عشق به امام حسین(ع) آنقدر میان اهالی اینجا پر‌رنگ و ریشه‌دار است که اگر میزبانی نتواند آن تعداد میهمان که در نظر دارد را به خانه ببرد و رسم طعام‌دهی را به درستی به جا آورد، غمگین و ناراحت می‌شود و بعضی اوقات تا عاشورای سال بعد این افسوس با او و خانواده‌اش خواهد بود. آیین «فرما‌بزوئن» سال 1391 با شماره 576 به ثبت ملی رسید.

شهرستان میاندورود در جوار ساری مرکز استان مازندران قرار دارد. فرودگاه دشت‌ناز  نیز به سورک مرکز میاندورود نزدیک است.

* گزارش: زهرا اسلامی

انتهای پیام/